ئىلھام توختى
ئىلھام توختى ئىلگىرى بېيجىڭ مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتنىڭ پروفېسسورى، ئۇيغۇربىز تورىنىڭ قۇرغۇچىسى ئىدى. تىنچلىق بىلەن جۇڭگو ھۆكمىتىنىڭ ئۇيغۇرلارغا قاراتقان باستۇرۇش سىياسىتىنى تەنقىد قىلغان، ۋە بۇ سەۋەب 2014 – يىلى مۇددەتسىز قاماق جازاسىغا ھۆكۈم قىلىنغان
ئىلھام توختى ئاتۇش ناھىيىسىدە تۇغۇلغان بولۇپ، ئىلگىرى كېيىن بېيجىڭ پېداگوگىكا ئۇنىۋېرسىتېتىدا باكالاۋرلىقنى، ۋە مەركىزى مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتىدا ئىقتىسادشۇناسلىق ئىلمى بويىچە ئاسپىرانتلىقنى تۈگەتكەن. 2014 -يىلىغىچە مەركىزى مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتنىڭ ئىقتىسادشۇناسلىق كەسپىدە ئوقۇتقۇچى بولۇپ ئىشلىگەن. ئۇ ئۇيغۇر بىز تورىنى قۇرغان ۋە ئۇنىڭ باشقۇرغۇچىسى ئىدى. ئىنتېرنېت يۈزىدە ئېلان قىلغانلىرى ۋە نۇتۇق مۇلاھىزىلىرى ئارقىلىق كەڭ خەلقلەرگە ئۇيغۇرلار ئۇچراۋاتقان قىسمەتلەرنى ئاڭلىتىشقا تىرىشقان، شۇنداقلا ھۆكۈمەتنىڭ ئۇيغۇرلارغا قاراتقان باستۇرۇش سىياسىتى ۋە ئۇيغۇرلار ئۇچراۋاتقان ھەقسىزلىقلەرگە قارشى ھەل قىلىش چارىسى ئۈستىدە ئىزدەنگەن. ئاكادېمىك جەھەتتە بولسا ئاساسلىقى ئۇيغۇرلار رايونىدىكى كىرىم تەڭپۇڭسىزلىقى ۋە ئىشسىزلىق مەسىلىرىنى تەتقىق قىلغان
(ئۈرۈمچىدىكى مەلۇم بىر ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقۇغۇچىسىنىڭ ئىلھام توختىغا ئاتاپ يازغان شېئىرى) مۇقەددىمە كۆرۈشۈش نېسىپ بولمىسىمۇ گەر، قەلبىمىز ئۇچراشقان بولسىچۇ ئەگەر. سىزنىڭ ئىزىڭىز قالدى قەلبىمدە، سۆزىڭىز،ئۆزىڭىز تېپىلماس گۆھەر. ***
6-ئاينىڭ 26-كۈنى يۇز بەرگەن قانلىق ۋەقە، يۇتۇب ئارقىلىق نەق مەيداندا يۇز بەرگەن ۋەقەنىڭ ماھىيىتىنى بىزگە ئاشكارىلىدى. مەن بۇ ۋەقەنى ”ئۇيغۇر بىلەن خەنزۇلار ئوتتۇرسىدىكى سۈركىلىش“ دىيىشكە قىلچە تىلىم بارمايدۇ، مەن بۇ ۋەقەنى 1949-يىلىدىن بېرى جوڭگودا يۈز بەرگەن بىر قېتىملىق مىللى ئۆچمەنلىك خاراكتېرىنى ئالغان ئەڭ ئېغىر ”ئىرقى قاتىللىق“ دەپ ئاتاشنى مۇۋاپىق كۆردۇم. شاۋگۈئەنلكلەر ئېنىق قىلىپ ئېيتقاندا شاۋگۈئەنلىك